Ρόλο διορθωτικού μηχανισμού και ανάπτυξης του ανθρώπινου οργανισμού παίζει ο ύπνος. Για το λόγο αυτό, είναι εξαιρετικά σημαντικό να είναι καλός και συνεχής, προκειμένου να διατηρούμε την ισορροπία του οργανισμού μας και να τον βοηθούμε να αναδιοργανώνεται, για να ανταπεξέλθει στις καθημερινές ανάγκες.
Αντίθετα, η στέρηση του ύπνου μπορεί να προκαλέσει μια σειρά από σοβαρές παθήσεις, περιορίζει την ποιότητα ζωής μας, αφού μπορεί να οδηγήσει σε υπνηλία, μείωση μνήμης και συγκέντρωσης, ενώ φτάνει να επηρεάζει μέχρι και την κρίση μας.
Έτσι, η παραμικρή υπόνοια ότι δεν κοιμόμαστε καλά το βράδυ (αν ξυπνάμε κουρασμένοι, με πρωινό πονοκέφαλο ή ένα ροχαλητό που ενοχλεί τον … διπλανό μας) είναι καλό να διερευνώνται άμεσα από τον εξειδικευμένο γιατρό, ο οποίος θα φροντίσει και για την αντιμετώπιση του προβλήματος που εμποδίζει τον κάθε ασθενή να κοιμηθεί καλά.
Μελέτες σε εξέλιξη κάνουν λόγο και για σύνδεση (της στέρησης ύπνου) με κακοήθειες, νεφρική νόσο, ψωρίαση και κάποια άλλα λιγότερο μελετημένα νοσήματα, όπως η ρευματοειδής αρθρίτιδα και ο ερυθηματώδης λύκος
Η καθηγήτρια Πνευμονολογίας της Ιατρικής Κρήτης Σοφία Σχίζα
Η κ. Σχίζα εξήγησε ότι οι διεργασίες που συμβαίνουν κατά τη διάρκεια του ύπνου είναι πολλές και σημαντικές, καθώς η νύχτα στηρίζει τη λειτουργία της ημέρας και το αντίστροφο.
Για το λόγο αυτό, πρέπει να τηρούμε κατά το δυνατό σταθερό ωράριο κατάκλισης και έγερσης, να βρισκόμαστε στο κρεβάτι μας το αργότερο από στις 11-12 και να κοιμόμαστε χωρίς διακοπή μέχρι τις 7-8 το πρωί.
Σε κάθε κύκλο ύπνου γίνονται εργασίες ξεκαθαρίσματος άχρηστων πληροφοριών και αναδιοργάνωσης, καθώς ο ύπνος REM, έχει να κάνει με τα όνειρα και την εδραίωση της μνήμης. Ό,τι μαθαίνουμε την ημέρα, ένας καλός ύπνος έρχεται να τα εδραιώσει ως μνήμη. Διαφορετικά, έχουμε μείωση μνήμης και συγκέντρωσης, εργασιακής ικανότητας ή ακόμη και σχολικής απόδοσης, αναλόγως πάντα της βαρύτητας της διαταραχής ύπνου.
Ταυτόχρονα, συνεισφέρει στο ανοσοποιητικό και στη ρύθμιση ορμονών, κυτταροκινών – για τις οποίες είναι γνωστή άλλωστε η κιρκάδια ρυθμισή τους – και αρκετών άλλων όπως αυξητική ορμόνη που παίζει ρόλο στην ανάπτυξη και η έκκρισή της κορυφώνεται στη διάρκεια του ύπνου.
Διαφορετικές είναι οι διεργασίες που πραγματοποιούνται στο πρώτο μισό του νυχτερινού ύπνου και άλλες στο δεύτερο μισό, γι’ αυτό είναι σημαντική η τήρηση των 7-8 ωρών νυχτερινού ύπνου.
Πόσος ύπνος είναι αρκετός
«Το βιολογικό μας ρολόι είναι σαν το δακτυλικό μας αποτύπωμα», σημείωσε η κ. Σχίζα, αναφέροντας ότι ο μέσος ενήλικας και νεαρός έφηβος χρειάζεται 7-8 ώρες ύπνου το βράδυ. Όμως μετά τα 65-70 αλλάζει η κατανομή των σταδίων του ύπνου, μπορεί να μειωθεί η διάρκειά του, όπως και ο ύπνος βραδέων κυμάτων (SWS) και εμφανίζονται μικρής διάρκειας ύπνοι στη διάρκεια της ημέρας.
Η στέρηση ύπνου ανάλογα και με την προδιάθεση του καθένα, μπορεί να οδηγήσει σε εμφάνιση διαταραχών.
Αν η στέρηση γίνει χρόνια, αυξάνει την πιθανότητα εμφάνισης αϋπνίας, δηλαδή δυσκολία έναρξης ή και διατήρησης του ύπνου. Πιο επιρρεπείς είναι οι γυναίκες γύρω από την εμμηνόπαυση ή μετά από αυτήν, και ειδικά αυτές που κοιμούνται ελαφρά και ξυπνούν εύκολα.
Οι επιπτώσεις της στέρησης
Η συχνότερη όμως διαταραχή που φέρνει έναν ασθενή στο Εργαστήριο Ύπνου είναι το Σύνδρομο Απνοιών – Υποπνοιών, δηλαδή το κάθε βράδυ ροχαλητό μαζί με άπνοιες ή υπόπνοιες, κοινώς το σταμάτημα της αναπνοής κατά τον ύπνο είτε τελείως είτε μερικώς.
Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να πέφτει το οξυγόνο όταν σταματά η αναπνοή και επομένως δε μπορεί να οξυγονωθεί αποτελεσματικά κατά τον ύπνο κανένα όργανο. Ανάλογα πάντα με τη βαρύτητά του, με το πόσες φορές σταματά η αναπνοή και πόσο πέφτει το οξυγόνο προδιαθέτει σε υπέρταση, αρρυθμίες ειδικά κολπική μαρμαρυγή, αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια, εμφράγματα, σακχαρώδη διαβήτη. Από το 2024 η καρδιολογική εταιρεία συστήνει έλεγχο για σύνδρομο ανοιών σε ασθενείς με ανθεκτική υπέρταση, κολπική μαρμαρυγή και στεφανιαία νόσο, καθώς και με αγγειακά εγκεφαλικά.
Λόγω του κατακερματισμένου ύπνου που προκαλεί, μπορεί ο ασθενής να εμφανίζει κόπωση το πρωί, υπνηλία που μπορεί να προδιαθέτει σε τροχαία ή εργατικά ατυχήματα γι’ αυτό και η Ευρωπαϊκή Ένωση το έχει συμπεριλάβει στον υποχρεωτικό έλεγχο για τη χορήγηση άδειας οδήγησης.
Επίσης μπορεί να κάνει μείωση πρόσφατης μνήμης, συγκεντρωτικής ικανότητας, μειωμένη διάθεση ή και ευερεθιστότητα.
Κατά τον ύπνο μπορεί να προκαλέσει ενούρηση με τον ασθενή να επισκέπτεται αρκετές φορές την τουαλέτα για ούρηση, συνδέεται ακόμη και με στυτική δυσλειτουργία.
Από το 2024 η καρδιολογική εταιρεία συνδέει την άπνοια με ανθεκτική υπέρταση και στεφανιαία νόσο, καθώς και με αγγειακά εγκεφαλικά.
Μελέτες σε εξέλιξη κάνουν λόγο και για σύνδεση με κακοήθειες, νεφρική νόσο, ψωρίαση και κάποια άλλα λιγότερο μελετημένα νοσήματα, όπως η ρευματοειδής αρθρίτιδα και ο ερυθηματώδης λύκος.
Πρόκειται για ένα γενετικά καθορισμένο νόσημα, πολυπαραγοντικό.
Έχει τουλάχιστον 4 γνωστά παθοφυσιολογικά μονοπάτια που έχουμε πλέον τη δυνατότητα να δούμε το ποσοστό έκφρασης τους σε κάθε ασθενή και έτσι εκτός από την ακριβή διάγνωση να προχωρήσουμε και στο κατάλληλο θεραπευτικό πλάνο. Να σημειώσουμε επίσης ότι δεν έχουν όλοι το ίδιο έντονα συμπτώματα. Έχουμε φαινοτύπους από τον τελείως ασυμπτωματικό ως τον έντονα υπνηλικό ασθενή ή εκείνους με ήπια συμπτώματα κόπωσης και μείωσης μνήμης. Ένας πολύ διαφορετικός φαινότυπος, μια άλλη ομάδα, είναι οι γυναίκες, οι οποίες δεν έχουν μελετηθεί ικανοποιητικά. Παλαιότερα, τη θεωρούσαμε ως νόσο των ανδρών, όμως φυσικά παρατηρείται και στις γυναίκες με κόπωση, κατάθλιψη, εφιάλτες, αλλά και συννοσηρότητα με θυρεοειδή, διαβήτη και με μεγαλύτερη εμφάνιση μετά την εμμηνόπαυση – λόγω αλλαγής τόσο των ορμονών όσο και της αύξησης του βάρους. Η παχυσαρκία ωστόσο δεν γεννά αυτή τη διαταραχή. Την επιδεινώνει, αν υπάρχει.
Ασθένειες που φέρνουν διαταραχές
Άλλες ασθένειες που σχετίζονται με διαταραχές στον ύπνο είναι το σύνδρομο ανήσυχων άκρων, η υπνοβασία σε μικρότερες ηλικίες κυρίως στην εφηβική ζωή, η ναρκοληψία περισσότερο σε νεότερες ηλικίες, αλλά πιο συχνά εμφανίζονται επίσης οι κεντρικού τύπου άπνοιες λόγω καρδιακής ανεπάρκειας ή διαταραχές αναπνοής στον ύπνο εξαιτίας της ΧΑΠ ή της ιδιοπαθούς πνευμονικής ίνωσης, παθήσεις που μελετάμε στο Εργαστήριο Μελέτης Διαταραχών Ύπνου, του Πνευμονολογικού Τμήματος της Ιατρικής Κρήτης.
Ειδικά για την Πνευμονική Ίνωση και τις συνοδές διαταραχές αναπνοής στον ύπνο έχουν δημοσιευθεί πολλές μελέτες και διατριβές πολλές διατριβές από σε συνεργασία με την καθηγήτρια Πνευμονολογίας για τις διάμεσες πνευμονοπάθειες Αικ. Αντωνίου, με αποτελέσματα πρωτόγνωρα σε όλη την Ευρώπη, εξαιτίας των οποίων θεωρούμαστε πρωτοπόροι σε αυτή την ερευνητική γραμμή σε Ευρωπαϊκό επίπεδο. Φάνηκε σε 6-7 χρόνια παρακολούθησης, ότι όσο νωρίτερα ανιχνεύουμε τις διαταραχές αναπνοής στον ύπνο σε αυτούς τους ασθενείς και εφαρμόσουμε την κατάλληλη θεραπεία, και την εφαρμόζουν σωστά τόσο μειωμένη είναι η μειώνεται η νοσηρότητα και θνητότητα.
Οι λύσεις
Καλό θα είναι όσοι εμφανίζουν κάποια από τα συμπτώματα που προαναφέραμε, να απευθύνονται στους ειδικούς του ύπνου, εξειδικευμένο πνευμονολόγο ή και στα πιστοποιημένα εργαστήρια ύπνου, άμεσα.
Για το λόγο αυτό, γίνονται και προσπάθειες ευαισθητοποίησης και της ιατρικής κοινότητας, καθώς ο ύπνος είναι νόσημα που απαιτεί ιατρική συνεργασία γιατί απαιτεί ολιστική προσέγγιση και αντιμετώπιση. Σε έναν νέο άνδρα με στυτική δυσλειτουργία πρέπει ο Ουρολόγος να τον ρωτήσει και αν ροχαλίζει το βράδυ. Χρειάζεται επίσης συνεργασία με καρδιολόγους, διαβητολόγους, ιδιώτες πνευμονολόγους – για οποιοδήποτε νόσημα όλες τις ιατρικές ειδικότητες . Δεν χρειάζονται πολλά, δύο ερωτήσεις:
– Ροχαλίζετε κάθε βράδυ, σας αναφέρονται παύσεις αναπνοής;
– Έχετε υπέρταση;
Σε αυτή την περίπτωση πρέπει να παραπέμπονται άμεσα για μελέτη ύπνου.
Στο εργαστήριο ύπνου, γίνεται ολιστική προσέγγιση με εργαστηριακές εξετάσεις και ερωτηματολόγια, ενώ από πλευράς μελέτης ύπνου επικολλώνται ηλεκτρόδια για ηλεκτροεγκεφαλογράφημα, κινήσεις ποδιών και μυών, οξύμετρο, μπάντες θώρακα και κοιλιάς, ηλεκτροκαρδιογράφημα, καταγραφή ροχαλητού, λαμβάνουμε πολλές πληροφορίες και με τη σταδιοποίηση της μελέτης γίνεται ακριβής διάγνωση καθώς και κατηγοριοποίηση του καρδιομεταβολικού κινδύνου και μετά εφαρμόζουμε εξατομικευμένο θεραπευτικό πλάνο.
Έχουμε πολλές θεραπευτικές επιλογές, από τη μάσκα, που μπορεί να είναι δύσκολη στην αρχική της εφαρμογή για τους περισσότερους, αλλά με κατάλληλη εκπαίδευση και παρακολούθηση αποδεικνύεται σωτήρια, γιατί εξαλείφει πλήρως το ροχαλητό και τις άπνοιες, αποκαθιστώντας και το οξυγόνο κατά τον ύπνο, μέχρι φάρμακα, οδοντικά προθέματα, θεραπεία ηλεκτρικής διέγερσης μυών του ανώτερου αεραγωγού, συνδυαστικές θεραπείες με αλλαγή τρόπου ζωής, διακοπή καπνίσματος, άσκηση, σωστή διατροφή ανάλογα με τις ανάγκες και τα προβλήματα του καθένα.
Στη συνέχεια, πρέπει όλη η οικογένεια να ελέγχεται – ξεκινά ο μεγάλος δρόμος Σημαντική είναι η αποδοχή από τον ασθενή της θεραπείας αλλά και η παρακολούθησης για τον καρδιαγγειακό και μεταβολικό κίνδυνο, τη συννοσηρότητα, αλλά ώστε να επιτύχουμε αποτελεσματική εφαρμογή της σε βάθος χρόνου και με το πόσο σωστά και με συνέπεια εφαρμόζεται η θεραπεία.
Με τη συμμετοχή και του ασθενή, τα αποτελέσματα είναι φανταστικά – το έχουμε δει σε εκατομμύρια ασθενείς ανά τον κόσμο – και δείχνουν μείωση ως εξάλειψη της ημερήσιας συμπτωματολογίας αλλά και του καρδιομεταβολικού κινδύνου.