Πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Sexual and Relationship Therapy διερευνά πώς ορισμένα γνωρίσματα της προσωπικότητας επηρεάζουν τη στάση των ανθρώπων απέναντι στο περιστασιακό , χωρίς δεσμεύσεις σεξ. Οι ερευνητές επικεντρώθηκαν στα χαρακτηριστικά των δύο αντίθετων τριάδων της προσωπικότητας: της λεγόμενης «Σκοτεινής Τριάδας» – ψυχοπάθεια, ναρκισσισμός και μακιαβελισμός – και της «Φωτεινής Τριάδας», που περιλαμβάνει φιλοκοινωνικά και ηθικά στοιχεία.
Ο κοινωνικοσεξουαλικός προσανατολισμός, δηλαδή η γενική στάση ενός ατόμου απέναντι στο περιστασιακό σεξ, αποτελείται από τρεις βασικές διαστάσεις: τη συμπεριφορά (τις πραγματικές εμπειρίες), τη στάση (τις ηθικές και συναισθηματικές πεποιθήσεις) και την επιθυμία (τις φαντασιώσεις και παρορμήσεις).
Όσο πιο «υψηλός» είναι ο κοινωνικοσεξουαλικός προσανατολισμός ενός ατόμου, τόσο μεγαλύτερη είναι η προθυμία, η άνεση και η τάση του προς περιστασιακές, μη δεσμευτικές σεξουαλικές σχέσεις. Αντίθετα, άτομα με «χαμηλό» προσανατολισμό τείνουν να επιθυμούν σεξ μέσα σε πλαίσιο σταθερής σχέσης.
Προηγούμενες έρευνες και η σημασία της ψυχοπάθειας
Προγενέστερες μελέτες έχουν συνδέσει την υψηλή κοινωνικοσεξουαλικότητα με χαρακτηριστικά της Σκοτεινής Τριάδας, καθώς σχετίζονται συχνά με χειραγώγηση, παρορμητικότητα και απουσία ενσυναίσθησης. Ωστόσο, συνήθως εξετάζονταν ως ενιαίο σύνολο, χωρίς να αποσαφηνίζεται ποιο επηρεάζει περισσότερο. Παράλληλα, η μελέτη των στοιχείων της Φωτεινής Τριάδας που αντανακλούν τον ηθικό χαρακτήρα και τη φιλοκοινωνική στάση παραμένει περιορισμένη.
Σε αυτή τη μελέτη, που περιελάμβανε 308 ενήλικες (κυρίως ετεροφυλόφιλους άνδρες και γυναίκες), οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να απαντήσουν σε επικυρωμένα ερωτηματολόγια προσωπικότητας και κοινωνικοσεξουαλικού προσανατολισμού. Η ανάλυση έδειξε πως, ενώ όλα τα χαρακτηριστικά της Σκοτεινής Τριάδας σχετίζονταν αρχικά με την πιο θετική στάση προς το περιστασιακό σεξ, μόνο η ψυχοπάθεια παρέμεινε σημαντικός και ανεξάρτητος παράγοντας όταν οι μεταβλητές εξετάστηκαν από κοινού.
Όπως εξηγεί η Δρ. Betul Urganci, επικεφαλής της έρευνας και επίκουρη καθηγήτρια ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Koç, «Μόνο η ψυχοπάθεια αναδείχθηκε ως σταθερός προγνωστικός δείκτης όταν λάβαμε υπόψη όλη τη ‘Σκοτεινή Τριάδα’ στο ίδιο μοντέλο». Η παρορμητικότητα, η αναζήτηση έντονων εμπειριών και η συναισθηματική απόσταση που διακρίνουν την ψυχοπάθεια φαίνεται να λειτουργούν ως «ενισχυτές» της τάσης για αδέσμευτο σεξ.
Η περιορισμένη επίδραση των «φωτεινών» χαρακτηριστικών
Από την άλλη πλευρά, τα στοιχεία της Φωτεινής Τριάδας φάνηκαν να έχουν περιορισμένη ή ασυνεπή επίδραση. Αν και αρχικά παρατηρήθηκαν κάποιες αρνητικές συσχετίσεις -για παράδειγμα, η Πίστη στην Ανθρωπότητα σχετιζόταν με λιγότερες σεξουαλικές εμπειρίες χωρίς δέσμευση στους άνδρες (αν και αυτή η συσχέτιση ήταν ήπια και δεν παρατηρήθηκε στις γυναίκες) -αυτές δεν διατηρήθηκαν όταν συνεξετάστηκαν με τις μεταβλητές της Σκοτεινής Τριάδας.
«Αναμέναμε ότι τα χαρακτηριστικά της Φωτεινής Τριάδας θα προέβλεπαν μικρότερη προθυμία για περιστασιακό σεξ», δήλωσε η Δρ. Urganci. «Όμως, τα ευρήματα έδειξαν ότι η επίδραση ήταν αδύναμη και ασυνεπής όταν ελέγξαμε ταυτόχρονα τα ‘σκοτεινά’ και άλλους παράγοντες».
Περιορισμοί και προοπτικές για μελλοντική έρευνα
Παρότι η ψυχοπάθεια αναδείχθηκε ως βασικός παράγοντας πρόβλεψης, οι ερευνητές τονίζουν ότι δεν σημαίνει πως μόνο τα άτομα με αυτά τα γνωρίσματα αναζητούν αδέσμευτο σεξ. Ο κοινωνικοσεξουαλικός προσανατολισμός διαμορφώνεται από πολλούς παράγοντες – όπως οι προσωπικές αξίες, η ηλικία, οι κοινωνικές επιρροές ή η φάση της ζωής.
Ωστόσο, η μελέτη είχε και ορισμένους περιορισμούς, όπως ο διατομεακός σχεδιασμός και η έμφαση σε ερωτηματολόγια αυτοαναφοράς, που μπορεί να επηρεάζονται από την τάση των συμμετεχόντων να απαντούν με «κοινωνικά αποδεκτό» τρόπο. Επιπλέον, το δείγμα ήταν κυρίως ενήλικες από τις ΗΠΑ, γεγονός που περιορίζει τη γενίκευση των συμπερασμάτων.
Η Δρ. Urganci εξέφρασε την πρόθεσή της να επεκτείνει την έρευνα σε διαφορετικά πολιτισμικά πλαίσια. «Με ενδιαφέρει να κατανοήσω πώς οι κοινωνικές και πολιτισμικές νόρμες αλληλεπιδρούν με τα ατομικά χαρακτηριστικά ώστε να διαμορφώνουν τις στρατηγικές ζευγαρώματος».