«Δεν υπάρχει δε μπορώ, υπάρχει δε θέλω»: Αυτή η φράση χρησιμοποιείται συχνά ως κίνητρο για δράση. Όταν η αναβολή δράσης, όμως, σχετίζεται με την απώλεια βάρους, η πραγματικότητα αποδεικνύεται πιο σύνθετη. Το αδυνάτισμα δεν εξαρτάται αποκλειστικά από τη δύναμη της θέλησης ή την πειθαρχία, αλλά από τον ίδιο τον εγκέφαλο, ο οποίος «προστατεύει» το λίπος του σώματός μας σαν να ήταν πολύτιμος θησαυρός.
Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα Δανών και Γερμανών επιστημόνων, ο ανθρώπινος εγκέφαλος ακολουθεί μηχανισμούς που έχουν τις ρίζες τους στους προγόνους μας. Οι πρωτόγονοι έδιναν πραγματική μάχη με τα άγρια ζώα για να καταφέρουν να τραφούν, επομένως η ικανότητα του σώματος να αποθηκεύει ενέργεια ήταν ζήτημα ζωής και θανάτου. Το σωματικό λίπος λειτουργούσε ως εφόδιο σε δύσκολες περιόδους και όπως αναφέρουν οι ερευνητές στο Videnskab.dk, η έλλειψή του ήταν συνώνυμο ασιτίας, ενώ η υπερβολική ποσότητα περιόριζε την κίνηση και επομένως τους καθιστούσε ευάλωτους σε κίνδυνο.
Ο εγκέφαλος «υπερασπίζεται» το βάρος μας
Το κεντρικό νευρικό σύστημα σχετίζεται τόσο με τη ρύθμιση του σωματικού βάρους όσο με την πιθανότητα εμφάνισης παχυσαρκίας. Όταν χάνουμε κιλά, ο εγκέφαλος τίθεται σε κατάσταση συναγερμού και προειδοποιεί τον οργανισμό: Αυξάνει την όρεξη, μειώνει τον μεταβολισμό και στέλνει σήματα… λιγούρας. Με λίγα λόγια προσπαθεί να μας σώσει από τη λιμοκτονία.
Γιατί συμβαίνει αυτό; Γιατί ο εγκέφαλος θυμάται το μεγαλύτερο βάρος μας και το θεωρεί φυσιολογικό. Έτσι όταν αδυνατίζουμε, προσπαθεί να μας επαναφέρει στο προηγούμενο επίπεδο. Αυτή η λειτουργία μας βοηθά να καταλάβουμε γιατί πολλοί άνθρωποι ξαναπαίρνουν βάρος μετά τη δίαιτα. Η επιστήμη μίλησε: Δεν είμαστε απείθαρχοι, απλώς η βιολογία κάνει ακριβώς αυτό για το οποίο εξελίχθηκε, δηλαδή να αμύνεται ενάντια στην απώλεια βάρους.
Τι πραγματικά βοηθά
Οι επιστήμονες συμφωνούν ότι η προσεκτική διατροφή και η περισσότερη άσκηση είναι σημαντικά εργαλεία, αλλά δεν είναι αρκετά. Η άσκηση, ο ποιοτικός ύπνος, η ισορροπημένη διατροφή και η ψυχική ευεξία μπορούν να βελτιώσουν την καρδιακή και μεταβολική υγεία, ακόμη και αν ο αριθμός στη ζυγαριά δεν αλλάζει. Η κατανόηση των μηχανισμών του εγκεφάλου, σε συνδυασμό με τη μελέτη της λειτουργίας των ορμονών και της γενετικής, βοηθούν τους ειδικούς να αναπτύξουν φαρμακευτικά σκευάσματα για πιο αποτελεσματική απώλεια βάρους. Την ίδια στιγμή, αλλαγές στις πολιτικές υγείας, από τη βελτίωση των σχολικών γευμάτων μέχρι τον περιορισμό της διαφήμισης ανθυγιεινών τροφών και τον σχεδιασμό πόλεων που ενθαρρύνουν τη φυσική δραστηριότητα, κρίνονται αναγκαίες.
Η μάχη με το βάρος δεν είναι ήττα
Η προσπάθεια να χάσουμε βάρος δεν είναι ζήτημα θέλησης, ούτε απόδειξη αδυναμίας αν δεν πετύχει. Και κυρίως δεν πρέπει να εισπράττεται ως προσωπική ήττα. Πρόκειται για μία βιολογική κατάσταση που διαμορφώνεται από τον εγκέφαλό μας, τα γονίδιά μας και το περιβάλλον στο οποίο ζούμε. Αρκεί να συνειδητοποιήσουμε ότι το σώμα μας δεν είναι εχθρός, αλλά ένας οργανισμός που προσπαθεί να επιβιώσει. Δε χρειάζεται στέρηση, λοιπόν, αλλά εκπαίδευση, ισορροπία και φροντίδα.