Οι περισσότεροι είμαστε εξοικειωμένοι με την ιδέα ότι τα μικροπλαστικά υπάρχουν πλέον σε ένα ανησυχητικά μεγάλο μέρος της καθημερινότητάς μας. Πρόκειται για μικροσκοπικά πλαστικά σωματίδια, μεγέθους συχνά μικρότερου των 5 χιλιοστών, που εντοπίζονται στο έδαφος όπου αναπτύσσονται οι καλλιέργειες, στο πόσιμο νερό, ακόμη και στον αέρα που αναπνέουμε. Καθώς τα πλαστικά απόβλητα διασπώνται σε χωματερές, ποτάμια και ωκεανούς, απελευθερώνουν μικροπλαστικά και νανοπλαστικά. Δυστυχώς, όμως, αυτά τα σωματίδια δεν βρίσκονται πλέον μόνο στο περιβάλλον, αλλά και μέσα στο ανθρώπινο σώμα.
Πώς εισέρχονται τα μικροπλαστικά στο σώμα μας;
Αποτελεί σταθερό αντικείμενο μελέτης τα τελευταία χρόνια ο τρόπος με τον οποίο τα μικροπλαστικά εισέρχονται στο ανθρώπινο σώμα. Επί του παρόντος, οι εκτιμήσεις αφορούν σε τρεις κύριες οδούς εισόδου:
- κατάποση,
- εισπνοή
- απορρόφηση μέσω του δέρματος
Μια νέα μελέτη έρχεται τώρα να προσθέσει μια τέταρτη πιθανή οδό: Τα μικροπλαστικά ενδέχεται να εισέρχονται στον οργανισμό μέσω της μύτης και να φτάνουν έως τον εγκέφαλο.
Για χρόνια, οι επιστήμονες πίστευαν ότι ο εγκέφαλος ήταν καλά θωρακισμένος από τις βλαβερές ουσίες χάρη στον αιματοεγκεφαλικό φραγμό, ένα προστατευτικό στρώμα κυττάρων που λειτουργεί ως ασπίδα μεταξύ του εγκεφάλου και του υπόλοιπου σώματος. Η παρούσα μελέτη, ωστόσο, αμφισβητεί αυτή την υπόθεση, υποστηρίζοντας ότι έχουν εντοπιστεί μικροπλαστικά στον ανθρώπινο εγκέφαλο, γεγονός που σημαίνει ότι ο αιματοεγκεφαλικός φραγμός μπορεί να μην είναι τελικά τόσο αδιαπέραστος όσο εκτιμόταν έως τώρα.
Η σύνδεση μύτης – εγκεφάλου, μια νέα «αχίλλειος πτέρνα»
Ερευνητές από το Freie Universitat Berlin και το Πανεπιστήμιο του Σάο Πάολο εντόπισαν το πιθανό αδύναμο σημείο στον αιματοεγκεφαλικό φραγμό. Τα οσφρητικά νεύρα, υπεύθυνα για την όσφρηση, περνούν από το εσωτερικό της μύτης απευθείας στον οσφρητικό βολβό του εγκεφάλου. Αυτή η σύνδεση θα μπορούσε να χρησιμεύσει ως δίοδος για τα εισπνεόμενα μικροπλαστικά που ταξιδεύουν στον εγκέφαλο.
Η ερευνητική ομάδα κατέληξε σε αυτό το συμπέρασμα αφού ανέλυσε δείγματα εγκεφαλικού ιστού θανόντων στο Σάο Πάολο. Οι ειδικοί επικεντρώθηκαν στους οσφρητικούς βολβούς και χρησιμοποίησαν προηγμένες τεχνικές για να ανιχνεύσουν την παρουσία μικροπλαστικών. Από τους 15 εγκεφάλους που μελετήθηκαν, οι 8 περιείχαν μικροπλαστικά, αν και ο συνολικός αριθμός των σωματιδίων ήταν μικρός – μόλις 16 σωματίδια σε όλα τα δείγματα.
Ενώ η ποσότητα του πλαστικού που ανιχνεύθηκε θεωρείται αρκετά μικρή, εξακολουθεί να είναι ανησυχητική, επισημαίνουν σε άρθρο τους στο The Conversation o Δρ Michael Richardson, καθηγητής Ζωικής Ανάπτυξης και η Δρ Meiru Wang, μεταδιδακτορική ερευνήτρια αναπτυξιακής βιολογίας, μοριακής βιολογίας και νανοτοξικολογίας από το Πανεπιστήμιο Leiden. Τα μικροπλαστικά που εντοπίστηκαν περιλάμβαναν θραύσματα, σφαίρες και ίνες, κατασκευασμένα από κοινά υλικά, όπως το πολυπροπυλένιο και το νάιλον. Ορισμένα από αυτά τα σωματίδια μπορεί να προέρχονται από συνθετικά ρούχα, καθώς το πλύσιμο τέτοιων υφασμάτων είναι μια γνωστή πηγή περιβαλλοντικών μικροπλαστικών.
Η λιγότερο γνωστή απειλή των νανοπλαστικών
Πολύ λιγότερα είναι γνωστά για τα νανοπλαστικά που εισέρχονται στο ανθρώπινο σώμα. Πρόκειται για πολύ μικρότερα σωματίδια, με μέγεθος μικρότερο από 1 χιλιοστό του χιλιοστού, και, λόγω αυτού, είναι ικανά να εισέρχονται σε μεμονωμένα κύτταρα, προκαλώντας κυτταρικό θάνατο, ο οποίος έχει συνδεθεί με αναπτυξιακές ανωμαλίες. Παραμένει ασαφές αν ο πλακούντας μπορεί να εμποδίσει αποτελεσματικά τα μικροπλαστικά και τα νανοπλαστικά από το να φτάσουν στο αναπτυσσόμενο έμβρυο. Η δυσκολία ανίχνευσης των νανοπλαστικών έχει καταστήσει δύσκολη τη διερεύνησή τους, ώστε να εξαχθούν ασφαλή συμπεράσματα σχετικά με τις επιδράσεις τους στην ανθρώπινη υγεία.
Τι σημαίνουν όλα αυτά για την υγεία μας;
Η μελέτη παρέχει πολύτιμες πληροφορίες σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο τα μικροπλαστικά εισέρχονται στον εγκέφαλο, ωστόσο οι πιθανές επιπτώσεις στην υγεία παραμένουν αβέβαιες. Τα πρόσφατα ευρήματα προστίθενται σε έναν αυξανόμενο όγκο ερευνών που υποδηλώνουν ότι θα μπορούσαν να προκαλέσουν μη αναγνωρισμένους κινδύνους για την υγεία. Η πιθανή εισπνοή πλαστικών που μπορούν να φτάσουν έως τον εγκέφαλό εγείρει νέα ερωτήματα και ανησυχίες σχετικά με τον πραγματικό αντίκτυπο της πλαστικής ρύπανσης στην ανθρώπινη υγεία.
Ένα πράγμα καθίσταται σαφές: Η κατανόηση των διαδρομών και των επιπτώσεων αυτών των μικροσκοπικών σωματιδίων είναι απαραίτητη για την ανάπτυξη αποτελεσματικών στρατηγικών για την προστασία τόσο του περιβάλλοντος, όσο και της υγείας μας.