«Θα νομίζεις ότι είμαι τρελός» ψέλλισε ο Κάλουμ, μια φράση που η Δρ. Emma Černis, Επίκουρη καθηγήτρια Κλινικής Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Μπέρμιγχαμ είχε ήδη ακούσει πολλές φορές στην κλινική της πρακτική. Η περίπτωση, ωστόσο του 18χρονου δεν υποδηλώνει απλά μια αγχώδη διαταραχή ή διαταραχή της διάθεσης. «Όλα μοιάζουν με όνειρο. Ξέρω ότι δεν ονειρεύομαι, αλλά ταυτόχρονα δεν είμαι σίγουρος. Όλα μοιάζουν κάπως παράξενα. Κανένας δεν καταλαβαίνει τι εννοώ» παραδέχεται ο ίδιος.
«Νιώθω τόσο παράξενα»
Με κύρια συμπτώματα μια βαθιά αίσθηση αποστασιοποίησης και μη πραγματικότητας, η διαταραχή προκαλεί αμηχανία σε όσους την βιώνουν. Στις πιο κοινές περιγραφές, περιλαμβάνεται μια αίσθηση ότι βρίσκονται κολλημένοι μέσα σε μια φούσκα ή παγιδευμένοι πίσω από ένα τζάμι, βλέποντας τα πράγματα από απόσταση. Οι άνθρωποι που βιώνουν τη διαταραχή περιγράφουν επίσης ένα αίσθημα μη οικειότητας, σαν οι σκέψεις και οι αναμνήσεις τους – ακόμη και το σώμα τους – να ανήκουν σε κάποιον άλλο.
Δεν προκαλεί έκπληξη, λοιπόν, το γεγονός ότι οι άνθρωποι που βιώνουν τη διαταραχή αποπροσωποποίησης περνούν πολλές ώρες αναλογιζόμενοι τι θα μπορούσε να έχει προκαλέσει αυτές τις περίεργες αισθήσεις, γιατί επαναλαμβάνονται και τι μπορούν να κάνουν για να τις σταματήσουν. Η ίδια η ειδικός αναφέρει ότι αρκετά άτομα που πέρασαν το κατώφλι του γραφείου της έκαναν μέχρι και σπινθηρογράφημα εγκεφάλου για να αναζητήσουν όγκους που θα μπορούσαν να ευθύνονται για τα συναισθήματά τους. Αρκετά συχνή είναι και η σύνδεσή τους με τη χρήση κάνναβης.
Κατά ειρωνικό τρόπο, παρόλα αυτά, αυτή η συνεχής ανησυχία θεωρείται υπεύθυνη για την επιμονή της διαταραχής αποπροσωποποίησης, τονίζει. «Εστιάζοντας πάντα στις παράξενες αισθήσεις της διαταραχής, οι άνθρωποι κατά λάθος βεβαιώνουν ότι θα παρατηρήσουν ακόμη και τις πιο λεπτές αισθήσεις. Και με το να τις φοβούνται, αυξάνουν περαιτέρω την επαγρύπνησή τους – και τα επίπεδα άγχους τους» εξηγεί. Στην πραγματικότητα, οι εμπειρίες αποπροσωποποίησης και αποπραγματοποίησης που ορίζουν τη διαταραχή αποπροσωποποίησης είναι εξαιρετικά συχνές και απολύτως φυσιολογικές, ιδίως όταν βρίσκονται υπό πίεση.
Το διαγνωστικό κενό
Γιατί κανείς δεν καταλαβαίνει αυτές τις εμπειρίες; Η καθηγήτρια σημειώνει ότι η συντριπτική πλειοψηφία των επαγγελματιών ψυχικής υγείας δεν λαμβάνει καμία εκπαίδευση σχετικά με τις διασχιστικές διαταραχές. Ως αποτέλεσμα, τα άτομα που φτάνουν στις υπηρεσίες ψυχικής υγείας έχοντας συμπτώματα της αποπροσωποποίησης, είναι πιθανό να λάβουν λάθος διάγνωση. Ενδεχομένως, αυτός να είναι και ο λόγος που μια διάγνωση της συγκεκριμένης διαταραχής χρειάζεται κατά μέσο όρο 8 έως 12 χρόνια στο Ηνωμένο Βασίλειο. Παράλληλα, οι πάσχοντες είναι πιθανό να υποβάλλονται σε (ανεπιτυχείς) θεραπείες για κατάθλιψη ή άγχος ή τα συμπτώματά τους να απορρίπτονται ως μέρος μιας διαφορετικής διαταραχής που μπορεί επίσης να έχουν.
«Οι κλινικοί γιατροί δυσκολεύονται να καταλάβουν πώς μπορούν να βοηθήσουν. Πολλοί ασθενείς παίρνουν εξιτήριο χωρίς υποστήριξη. Άλλοι μου έχουν πει ότι απλά σταματούν να μιλούν για το πρόβλημα επειδή έχουν μάθει ότι δεν τους οδηγεί πουθενά» παραδέχεται η ίδια. Ωστόσο, δε θεωρεί ότι η ευθύνη βαραίνει μόνο τους επαγγελματίες ψυχικής υγείας. Επιπλέον, με τις συζητήσεις στα κοινωνικά δίκτυα γύρω από την ψυχική υγεία να εντείνονται, πολλοί επαγγελματίες ψυχικής υγείας συνειδητοποιούν το τυφλό αυτό σημείο, αναζητώντας συμβουλές, εκπαίδευση και πόρους.
Εν κατακλείδι, η καθηγήτρια είναι αισιόδοξη για την προσπάθεια να καταστεί ορατή και κατανοητή η διαταραχή, με την ελπίδα ότι ο Κάλουμ, και άλλοι νέοι σαν και αυτόν, θα βρουν τη θέση τους στον κόσμο.