Ένα λαμπερό, λευκό χαμόγελο αποτελεί ένα από τα πιο ισχυρά όπλα γοητείας ενός ανθρώπου. Η καλή στοματική υγεία, όμως, δεν είναι μόνο ζήτημα αισθητικής, αλλά αποτυπώνει την συνολική εικόνα του οργανισμού. Η πρόληψη και φροντίδα του στόματος συμβάλλει στην προστασία της υγείας συνολικά, αφού τα οδοντιατρικά προβλήματα μπορούν να συνδεθούν με σοβαρές παθήσεις, όπως καρδιαγγειακά νοσήματα, ακόμα και σακχαρώδη διαβήτη. Απαραίτητη είναι η συστηματική στοματική υγιεινή και ο έλεγχος στους ειδικούς για την αποφυγή λοιμώξεων και άλλων προβλημάτων.
Η ξυλιτόλη, μια φυσική πολυόλη που λειτουργεί ως υποκατάστατο της ζάχαρης, έχει κεντρίσει το ενδιαφέρον ειδικών αφού μοιάζει να συμβάλλει σημαντικά στην οδοντιατρική πρόληψη. Σε αντίθεση με τη συμβατική, κρυσταλλική ζάχαρη, η ξυλιτόλη -εντοπίζεται σε φρούτα, λαχανικά όπως φράουλες, σμέουρα, μανιτάρια και κουνουπίδι και παράγεται από το φλοιό της σημύδας ή το καλαμπόκι- αναστέλλει την ανάπτυξη βακτηρίων στη στοματική κοιλότητα που προκαλούν τερηδόνα και βοηθά στην εξουδετέρωση οξέων και τη φθορά της αδαμαντίνης των δοντιών. Για αυτές τις ιδιότητες ενσωματώνεται συχνά σε τσίχλες, καραμέλες, στοματικά διαλύματα και προϊόντα οδοντιατρικής φροντίδα.
Το μυστικό των Φινλανδών
Άγιος Βασίλης, σάουνες και ξυλιτόλη: Αυτά είναι τρία από τα κυριότερα χαρακτηριστικά της Φινλανδίας, την πατρίδα της «θαυματουργής» ουσίας που όχι μόνο αντικαθιστά τη ζάχαρη που προσβάλλει τα δόντια, αλλά αποκαθιστά και τις φθορές τους. Τσίχλες, γλυκίσματα με ξυλιτόλη βρίσκονται παντού στη χώρα και σχεδόν όλοι οι πολίτες γνωρίζουν τα οφέλη της στη στοματική υγεία. Δεν είναι τυχαίο ότι σε ποσοστό 90% τα νηπιαγωγεία προσφέρουν γλυκά ξυλιτόλης στους μικρούς μαθητές σε καθημερινή βάση. Με αυτόν τον τρόπο τα παιδιά αποκτούν υγιεινές οδοντιατρικές συνήθειες από πολύ μικρή ηλικία.
Πώς όμως, διαπιστώθηκαν τα θετικά αποτελέσματα από τη συστηματική κατανάλωσή της; Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, στη χώρα, μεταξύ άλλων, υπήρχε σημαντική έλλειψη ζάχαρης. Οι κάτοικοι στράφηκαν στα δέντρα της σημύδας που καλύπτουν σε μεγάλος μέρος τη χώρα και αποτελούν πλούσια, φυσική πηγή ξυλιτόλης. Βέβαια, τότε δεν ήταν γνωστή η επίδραση στη στοματική υγεία. Έρευνα από το Πανεπιστήμιο Τουρκού στη Φινλανδία τη δεκαετία του 1970 που είχε στόχο να διασφαλίσει ότι η κατανάλωσή της δεν ήταν επιβλαβής για την υγεία, αποκάλυψε ότι η ουσία καταπολεμούσε βακτήρια που προκαλούσαν τερηδόνα. Ακολούθησαν και άλλες μελέτες που επιβεβαίωσαν τα ευρήματα και το 1975 κυκλοφόρησε η πρώτη τσίχλα ξυλιτόλης στον κόσμο. Τρία χρόνια πριν, μάλιστα, είχε τεθεί σε ισχύ ο νόμος για την προληπτική οδοντιατρική φροντίδα και πλέον το Φινλανδικό Εθνικό Ινστιτούτο Υγείας και Πρόνοιας συνιστά να χορηγούνται σε όλα τα παιδιά ηλικίας 1 έως 6 ετών γλυκίσματα ξυλιτόλης μετά τα γεύματα.
Έκθεση που δημοσιεύθηκε στο Journal of International Society of Preventive & Community Dentistry, έδειξε ότι η χρήση 5-10 γραμμαρίων ξυλιτόλης την ημέρα μέσα σε καραμέλες, τσίχλες, οδοντόκρεμα ή στοματικό διάλυμα, απέτρεψε σημαντικά την ανάγκη σφραγίσματος και την εμφάνιση τερηδόνας σε σύγκριση με προϊόντα που δεν περιέχουν ξυλιτόλη.
Οφέλη και παρενέργειες
Η ξυλιτόλη θεωρείται ασφαλής στην κατανάλωση, με κλινικές μελέτες να μην έχουν εντοπίσει ανεπιθύμητες ενέργειες σε δοσολογία έως 15 γρ. ημερησίως. Αν ωστόσο καταναλωθεί σε μεγάλη ποσότητα, μπορεί να παρατηρηθούν διάρροια και τυμπανισμός, επειδή, όπως αναφέρει το Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ, πρόκειται για αλκοολική πολυόλη που ο οργανισμός δεν μπορεί να αφομοιώσει πλήρως. Σε πρόσφατες μελέτες, οι υψηλές δόσεις έχουν συνδεθεί και με αυξημένο κίνδυνο καρδιαγγειακών επεισοδίων.
Εντούτοις, οι περισσότεροι άνθρωποι μπορούν να την εντάξουν στη διατροφή τους χωρίς παρενέργειες. Με σχεδόν ίδια γλυκιά γεύση με της ζάχαρης, αλλά με τις μισές θερμίδες, θεωρείται μια καλή εναλλακτική για όσους δεν μπορούν να αποχωριστούν τα γλυκά. Επιπλέον, η ξυλιτόλη δεν προκαλεί απότομη αύξηση στο σάκχαρο όπως συμβαίνει με την ζάχαρη.
Κακή στοματική υγεία στην Ελλάδα
Παλαιότερη έρευνα που διενεργήθηκε υπό την αιγίδα της Ελληνικής Οδοντιατρικής Ομοσπονδίας, είχε δείξει ότι τρία στα πέντε παιδιά ηλικίας 5 ετών έχουν τερηδόνα, ενώ μόνο το 0,7% των ενηλίκων ηλικίας 35 – 44 ετών έχει υγιή δόντια. Αναλυτικότερα, η συχνότητα εμφάνισης τερηδόνας σε παιδιά προσχολικής ηλικίας ξεπερνούσε το 16%. Από αυτά, το 75% είχε μη θεραπευμένη τερηδόνα και μόνο σε ποσοστό 32% οι επιφάνειες είχαν αποκατασταθεί.
Η μελέτη αποκάλυψε ότι παρατηρούνται διαφορές σύμφωνα με το κοινωνικο-οικονομικό επίπεδο της οικογένειας και τις συνθήκες διαβίωσης. Παιδιά οικογένειας με χαμηλότερο εισόδημα ή με χαμηλότερο μορφωτικό επίπεδο γονέων είχαν συχνότερα προβλήματα τερηδόνας. Παράλληλα, μεγάλο ήταν το ποσοστό βλαβών που δεν είχαν αποκατασταθεί: 84,6% για παιδιά 6 ετών και 71,8% για παιδιά 12 ετών. Παρατηρείται δε, ότι οι επισκέψεις στον οδοντίατρο πραγματοποιούνται μόνο έπειτα από πόνο ή αποκατάσταση και όχι για έλεγχο ή πρόληψη.
Η Ελληνική Οδοντιατρική Ομοσπονδία επισημαίνει πως οι συνέπειες των νόσων του στόματος είναι σοβαρές και επηρεάζουν την ευρύτερη κοινωνική λειτουργία, με το κόστος θεραπείας τους όμως να είναι υψηλό και να επιβαρύνει οικονομικά τις οικογένειες. Επισημαίνεται, δε, ότι «η δημόσια οδοντιατρική δαπάνη ως ποσοστό της συνολικής οδοντιατρικής δαπάνης, στην Ελλάδα, αγγίζει το 0% ενώ ο μέσος όρος της Ε.Ε. είναι 31%». Μείωση, όμως, καταγράφεται και στην ιδιωτική δαπάνη κατά 72%, σύμφωνα με στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ που επικαλείται η ομοσπονδία.
Στη χώρα μας, λοιπόν, με υψηλά ποσοστά τερηδόνας και δυσκολίες πρόσβασης σε οδοντιατρική περίθαλψη, η αξιοποίηση της ξυλιτόλης μπορεί να λειτουργήσει αποτελεσματικά στην πρόληψη και να αποτελέσει μέρος μίας στρατηγικής για τη βελτίωση της στοματικής υγείας.