Η ιδέα ότι μπορούμε να καθαρίσουμε το αίμα μας από τοξίνες, μικροπλαστικά, βαρέα μέταλλα και ιούς μέσω μιας σύντομης θεραπείας διάρκειας δύο ωρών ακούγεται σχεδόν υπερβατική. Κι όμως, αυτό ακριβώς υπόσχονται διάφορα «πακέτα θεραπείας», που διαφημίζονται όλο και συχνότερα από κλινικές ευεξίας. Η εικόνα είναι εντυπωσιακή: μηχανήματα υψηλής τεχνολογίας, φιάλες αίματος που φιλτράρονται και επανεισάγονται, αστραφτερά χαμόγελα και υποσχέσεις για καλύτερο ανοσοποιητικό, γνωστική διαύγεια και αποτοξίνωση «σε κυτταρικό επίπεδο».
Ποια, όμως, είναι η βάση αυτής της προσέγγισης; Πώς λειτουργούν αυτές οι τεχνικές, ποιες είναι οι επιστημονικές ενδείξεις και πού αρχίζει -ή τελειώνει- η ολιστική ιατρική;
Η συγκεκριμένη θεραπεία έχει τις ρίζες της στην πλασμαφαίρεση. Μια ήδη καθιερωμένη ιατρική διαδικασία κατά την οποία το πλάσμα (το υγρό μέρος του αίματος) αφαιρείται και αντικαθίσταται, συνήθως με τη βοήθεια φίλτρων ή ειδικών συσκευών. Χρησιμοποιείται εδώ και δεκαετίες σε σοβαρές παθήσεις, όπως αυτοάνοσα νοσήματα, σε περιπτώσεις δηλητηρίασης, ή και για την απομάκρυνση παθολογικών αντισωμάτων.
Οι θιασώτες αυτής της πρακτικής, όπως ο Δρ. Γκάρι Λάινχαμ (γνωστός και ως Doctor Ozone), ισχυρίζονται ότι κάνουν «βαθύτερο καθαρισμό» με στόχο την απομάκρυνση όχι μόνο βαρέων μετάλλων, αλλά και μικροπλαστικών, ενδοτοξινών και άλλων παραγόντων, οι οποίοι σχετίζονται με χρόνιες φλεγμονώδεις καταστάσεις. Στηρίζεται σε τεχνολογίες διήθησης διπλής ή και τριπλής φάσης και συνήθως συνδυάζεται με άλλες «συμπληρωματικές» θεραπείες όπως η οξυγονοθεραπεία ή η ενδοφλέβια βιταμίνη C.
Η οζονοθεραπεία είναι μια ακόμη τεχνική που έχει ανοίξει συζητήσεις στην ιατρική κοινότητα. Πρόκειται για την εφαρμογή ιατρικού όζοντος (ενός αερίου που αποτελείται από τρία άτομα οξυγόνου) στο σώμα, κυρίως μέσω ενδοφλέβιας έγχυσης. Το αίμα αφαιρείται, εμπλουτίζεται με όζον και επανεισάγεται.
Οι υποστηρικτές της οζονοθεραπείας αναφέρουν ευρύ φάσμα ωφελειών: από την ενίσχυση του ανοσοποιητικού και την αντιοξειδωτική δράση, ως αντιιικά και αντιβακτηριακά αποτελέσματα. Ιδιαίτερα μετά την πανδημία COVID-19, πολλές κλινικές ευεξίας προωθούν την οζονοθεραπεία ως μέσο «θωράκισης» του οργανισμού απέναντι σε ιούς.
Ωστόσο, οργανισμοί όπως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας και η FDA στις ΗΠΑ παραμένουν επιφυλακτικοί, τονίζοντας ότι δεν υπάρχουν επαρκείς κλινικές μελέτες που να τεκμηριώνουν αποτελεσματικότητα και ασφάλεια, ειδικά όταν πρόκειται για γενικό “detox”.
H βασική επιστημονική ένσταση
Κανείς δεν αμφισβητεί ότι η τεχνολογία αυτή βασίζεται σε πραγματικές, νοσοκομειακά εφαρμοζόμενες μεθόδους. Η γενίκευση, όμως, της χρήσης της σε υγιή άτομα ή για «απομάκρυνση μικροπλαστικών» δεν έχει ακόμα ισχυρή ερευνητική τεκμηρίωση. Τα μικροπλαστικά, για παράδειγμα, έχουν πράγματι ανιχνευθεί στο ανθρώπινο αίμα, αλλά η συστηματική απομάκρυνσή τους με μηχανικά φίλτρα δεν έχει αποδειχθεί αποτελεσματική. Αντίστοιχα, η οζονοθεραπεία εφαρμόζεται σε ορισμένες χώρες για συγκεκριμένες παθήσεις, κυρίως ορθοπεδικές ή δερματολογικές. Αλλά η χρήση της για «γενική ευεξία» βασίζεται περισσότερο σε θεωρητικά οφέλη και αναφορές από ασθενείς, παρά σε μεγάλης κλίμακας κλινικές δοκιμές.
Είναι, πάντως, σαφές ότι βρισκόμαστε μπροστά σε μια νέα εποχή για την ευεξία. Η σύγκλιση ανάμεσα στην τεχνολογία, την ιατρική και την ανάγκη του σύγχρονου ανθρώπου να αισθάνεται καθαρός -σωματικά και ψυχικά- δημιουργεί ένα ισχυρό ρεύμα που δύσκολα μπορεί να αγνοηθεί. Η πλασμαφαίρεση ως ιατρική τεχνική είναι επιστημονικά τεκμηριωμένη για συγκεκριμένες παθήσεις. Κλινικές οδηγίες της American Society for Apheresis (ASFA), για παράδειγμα, καταγράφουν περισσότερες από 80 ενδείξεις όπου η πλασμαφαίρεση είναι αποδεκτή, από το σύνδρομο Guillain-Barré μέχρι τον λύκο και την σπειραματονεφρίτιδα.
Η εμπορική της εξέλιξη με στόχο την «αποτοξίνωση» σε υγιείς οργανισμούς, δεν έχει ακόμα αποτελέσει αντικείμενο δημοσιευμένων κλινικών δοκιμών σε peer-reviewed περιοδικά για να αξιολογηθεί από τους ίδιους τους επιστήμονες. Οι περισσότερες αναφορές προέρχονται από τις “ψαγμένες” κλινικές ευεξίας που τη χρησιμοποιούν, και συχνά στηρίζονται σε μεμονωμένα περιστατικά ή αναφορές χρηστών.
Τα ίδια, πάνω-κάτω, ισχύουν και για την οζονοθεραπεία. Ορισμένες μελέτες μικρής κλίμακας έχουν δείξει πιθανά οφέλη στην αντιφλεγμονώδη δράση του ιατρικού όζοντος, κυρίως σε ρευματολογικές ή μυοσκελετικές παθήσεις. Οργανισμοί όπως ο ΠΟΥ (WHO), η FDA και το NHS Ηνωμένου Βασιλείου σημειώνουν πως “δεν υπάρχουν επαρκή επιστημονικά στοιχεία για τη χρήση όζοντος σε γενική ιατρική ή για «πρόληψη νόσων, ειδικά μέσω ενδοφλέβιας χορήγησης”.
Tι γίνεται στην Ελλάδα
Η οζονοθεραπεία επιτρέπεται μόνο υπό ειδικές συνθήκες και δεν προβλέπεται από τις επίσημες οδηγίες του ΕΟΠΥΥ. Η πλασμαφαίρεση δεν είναι ευρέως διαδεδομένη, ενώ κάθε τέτοια εφαρμογή θα έπρεπε να εγκριθεί από το ΚΕΣΥ (Κεντρικό Συμβούλιο Υγείας) ως ιατρική πράξη. Βεβαίως αν κάποιος επιλέξει να μεταβεί σε κάποιο από τα μέρη του κόσμου (όπως π.χ. το Ντουμπάι των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων), στα οποία τέτοιες κλινικές λειτουργούν απολύτως νόμιμα, παρακάμπτει αυτές τις απαγορεύσεις. Ο ενθουσιασμός που συνοδεύει αυτές τις θεραπείες δεν είναι απαραίτητα παράλογος. Είναι κατανοητό γιατί ένας σύγχρονος άνθρωπος που εκτίθεται σε περιβαλλοντική ρύπανση, άγχος και καθιστική ζωή, θα αναζητήσει μεθόδους «ολικής επαναφοράς». Όμως το ερώτημα που μένει ανοιχτό είναι κατά πόσο αυτές οι τεχνικές στηρίζονται σε επαρκή τεκμηρίωση και όχι μόνο στην επιθυμία να «νιώθουμε καλύτερα».