Είναι συνεχώς απασχολημένοι, αλλά εντός ελέγχου. Φαίνονται επιτυχημένοι στα μάτια των άλλων, όμως, οι ίδιοι δεν αισθάνονται έτσι. Μήπως «πάσχουν» από «αγχώδη διαταραχή υψηλής λειτουργικότητας», όρος που -αν όχι νεολογισμός- αντιπροσωπεύει ένα συγκεκριμένο είδος αγχώδους διαταραχής;
Όταν μιλάμε για ανθρώπους με «άγχος υψηλής λειτουργικότητας» (high-functioning anxiety), αναφερόμαστε σε εκείνους που, μπορεί να δείχνουν συγκροτημένοι και επιτυχημένοι εξωτερικά ή αποδοτικοί σε ό,τι κάνουν, ωστόσο, εσωτερικά βιώνουν μόνιμο άγχος, ανησυχία ή εμμονικές σκέψεις.
Παρότι δεν αποτελεί επίσημη διάγνωση, ο όρος «άγχος υψηλής λειτουργικότητας» μπορεί να συνδεθεί με τη γενικευμένη διαταραχή άγχους και είναι κάτι με το οποίο ταυτίζονται πολλοί άνθρωποι που βιώνουν έντονο άγχος καθημερινά.
«Η ‘υψηλή λειτουργικότητα’ δεν έχει οριστεί κλινικά», λέει ο John T. Maier, ψυχοθεραπευτής στο Κέιμπριτζ της Μασαχουσέτης, αλλά αναφέρεται γενικά σε όσους τα πηγαίνουν καλά και αποδίδουν στη δουλειά, το σχολείο ή το πανεπιστήμιο παρότι βιώνουν εξαιρετικά έντονη αγωνία. Επομένως, άτομα με υψηλή λειτουργικότητα άγχους, μπορεί να είναι άψογα στη δουλειά τους, παρά την κακή τους ψυχική υγεία.
Σύμφωνα με τον Maier, «όταν οι άνθρωποι λένε ‘υψηλή λειτουργικότητα’, δεν λένε, ‘κάνω εξαιρετική δουλειά στην ανατροφή της οικογένειάς μου’ ή ‘κάνω εξαιρετική δουλειά πηγαίνοντας στην εκκλησία’. Σημαίνει ‘κάνω εξαιρετικά καλά τη δουλειά μου’», εννοώντας προφανώς την απόδοση στο εργασιακό περιβάλλον ή τη διεκπεραίωση καθημερινών στόχων.
Ορισμένοι ειδικοί πιστεύουν ότι η πρόσφατη δημοφιλία του όρου μπορεί να οφείλεται στην πανδημία. «Μετά την Covid, η προσοχή μας σε ό,τι αφορά την ψυχική υγεία έχει αυξηθεί σημαντικά», ενώ «και οι άνθρωποι έχουν πλέον πολύ μεγαλύτερη επίγνωση και επαγρύπνηση για σημάδια που μπορεί να ήταν ανεπαίσθητα στο παρελθόν», λέει η Irina Gorelik, ψυχολόγος στο Williamsburg Therapy Group.
Σύμφωνα με την Gorelik, τα παρακάτω αποτελούν σημάδια ότι κάποιος μπορεί να έχει «άγχος υψηλής λειτουργικότητας»:
Φυσικές αλλαγές, όπως νευρικότητα
Παλμοί της καρδιάς, ιδρωμένες παλάμες και αγχώδεις κινήσεις είναι σημάδια ότι κάποιος μπορεί να έχει υψηλά λειτουργικό άγχος.
«Κάποιοι αντιλαμβάνονται ότι δεν μπορούν να αντέξουν τόσο πολύ καφέ όσο παλιότερα», λέει η Gorelik.
Δυσκολία συμφωνίας σε κοινωνικά πλάνα
Σκεφτείτε το άγχος υψηλής λειτουργικότητας ως μια μάσκα, λέει η Gorelik. Το να τα πηγαίνεις καλά στη δουλειά σου είναι -μεταξύ άλλων- και ένας τρόπος να καλύψεις το πόσο πολύ παλεύεις μέσα σου. Aπό μόνο του αυτό απαιτεί μεγάλη ψυχική προσπάθεια, με αποτέλεσμα, όταν ένας φίλος σου στείλει μήνυμα για να βγείτε για μπύρα μετά τη δουλειά, απλά δεν έχεις την ενέργεια.
«Πράγματα που είναι προαιρετικά, πράγματα που μπορεί να θεωρούνται ‘περιττά’ από την κοινωνία, τείνουν να αγνοούνται από άτομα με υψηλά λειτουργικό άγχος», λέει η ψυχολόγος.
Οι καθημερινές συνήθειες αλλάζουν
Το πόσο αποκλίνει κανείς από την καθημερινή του ρουτίνα μπορεί επίσης να υποδεικνύει υψηλά λειτουργικό άγχος. Ίσως κοιμάστε περισσότερο ή λιγότερο, ίσως τρώτε περισσότερο ή λιγότερο. «Αν παρατηρήσετε ότι τα πράγματα δεν είναι ίδια με το τυπικό σας πρόγραμμα», λέει η Gorelik, «θα μπορούσε να σημαίνει ότι έχετε περισσότερο άγχος από ότι συνήθως».
Σε κάθε περίπτωση, το ότι οι λογαριασμοί σας είναι πληρωμένοι και το τελευταίο feedback που πήρατε στη δουλειά είναι εξαιρετικό, δεν σημαίνει ότι και η ψυχική σας υγεία είναι σε άριστη κατάσταση. «Το άγχος εξακολουθεί να σας επηρεάζει με κάποιο τρόπο, απλά είναι πιο διακριτικό», καταλήγει.